In de regio Eindhoven wordt een voorziening opgezet voor onderwijs aan hoog- en meerbegaafde kinderen die het in het reguliere onderwijs niet redden. Veel van hen lopen er zelfs vast. De meeste van deze leerlingen hebben naast hun hoogbegaafdheid ook problematieken als problematieken als ADHD en autisme.
De meeste van deze leerlingen hadden voorheen onderwijs bij de privéschool Kikidio. In maart ging deze school failliet en de leerlingen dreigden thuiszitters te worden. Schoolbestuur RBOB De Kempen schoot te hulp en zocht naar een plaats. Er kwamen gesprekken op gang om een fulltime voorziening te organiseren voor dubbel bijzondere leerlingen op HB5-niveau.
Twee weken na het failliet gaan van Kikidio opende Het Facet haar deuren. Sinds dit schooljaar is de school, bestaande uit zes voltijd leerlingen, gehuisvest in hetzelfde pand als reguliere basisschool Obs De Belhamel, als onderdeel van IKC Dommelen. Daarnaast is er een parttime plusprogramma waaraan tien leerlingen deelnemen.
De opzet van dit onderwijs gaat uit van de ontwikkelingsbehoeften van de deelnemende leerlingen. Op alle dimensies wil Het Facet begeleiding, ondersteuning en niveau-5 onderwijs bieden. Bestuurder Henk van Well kon de voorziening snel mogelijk maken. “We konden dat theoretisch eigenlijk niet, maar we doen het wel”, zegt hij trots. “Dan lopen we tegen dingen aan, maar we hebben de wil om het te doen. Leraren moeten echt pionieren en we hebben daar een begeleidingsteam opgezet. Gz-psycholoog, hb-specialist, orthopedagoog-hd-specialist.”
Vorig schooljaar gold als een transitieperiode, dit schooljaar is er een goede, duurzame voorziening om in de behoeften van dit geringe aantal leerlingen te voorzien. Van Well: “Onze insteek is dat daar waar mogelijk en wenselijk is leerlingen via het kleine klasje doorstromen naar het reguliere onderwijs. Soms is een dag in speciaal klasje voldoende om uitdaging te vinden die ze nodig hebben. Het doel is uiteindelijk om ze -als het kan- weer in een gewone omgeving goed onderwijs te laten volgen. En een goede aansluiting bij vo mogelijk te maken.”
Bij Kikidio zaten de leerlingen op een aparte locatie. In de nieuwe situatie is het juist de bedoeling om ze les te geven in een bestaande school. Wel hebben zij in een aparte vleugel les. “We kijken naar de behoeftes van specifiek deze leerlingen en bieden het onderwijs samen waar het kan, en apart waar het moet”, vertelt orthopedagoog Monique Antens. Zij was vanaf het eerste uur betrokken bij de totstandkoming van Het Facet. De leerlingenpopulatie van deze doelgroep is niet groot. En bovendien blijft het uitgangspunt om zoveel mogelijk leerlingen op het regulier onderwijs les te geven. “Pas als de faciliteiten thuisnabij niet voldoen, dan kunnen ze naar deze school”, zeggen Van Well en Antens.
De wisselwerking met de leerlingen van het reguliere onderwijs werkt goed. “Wanneer zij niet de juiste begeleiding krijgen, gaan ze ongewenst gedrag vertonen.”
“Het geeft de leerlingen een natuurlijker beeld en het is gezonder voor ze dan op een aparte locatie les krijgen”, vindt coach Hannie Dierx. “We kunnen als dat nodig is in onze eigen vleugel blijven, als vertrouwde stek. Maar later in het regulier onderwijs in het vwo moeten ze ook leren om sociale contacten aan te gaan met reguliere leerlingen. Dit is ook een van de leerprocessen.” Momenteel hebben beide scholen bijvoorbeeld samen gymles en spelen samen op het plein in de pauzes.
De aanpak
Hoewel de leerlingen zoveel mogelijk wordt aangeleerd te werken in de setting van een gewone basisschool, krijgen ze vooral veel eigenaarschap over hun eigen leerproces. Dat betekent bijvoorbeeld vaak dat er van een gesloten leesmethode, meer naar onderzoekend lezen wordt gezocht. “De specifieke opzet hiervan per leerlinge gebeurt in samenspraak met de school van herkomst”, zegt Dierx. “Elke leerlingen heeft een eigen gebruiksaanwijzing en dat is ook van groot belang. Dat zetten we om naar leren werken in een gewone situatie. Vaak is alleen de plusklas na verloop van tijd voldoende.”
In de gehele leerstof wordt een groeigericht traject bepaald. Veel van de leerlingen kunnen groeien als zij om leren gaan met frustratie. Dat doen zij vaak juist in deze sociale context van de ‘gewone’ schoolomgeving. Dierx: “Wij geloven dat het voor onze leerlingen belangrijk is dat zij met frustratie om leren gaan. De lesstof is vaak te makkelijk voor ze, daar gaan ze minder snel uitdagingen in vinden. Maar je krijgt uiteindelijk de blijste leerlingen als zij iets te overwinnen hebben. Dat proces mag soms pijn doen.” Deze leerlingen komen vaak frustratiemomenten tegen in de omgang met anderen. En dat kan aan het begin best confronterend zijn. “Maar ze worden er beter van. Soms pas op het vwo of de universiteit”, zegt Dierx. “Als ze tegen frustratie aanlopen voelen leerlingen zich vaak een tijdje minder blij. Ze hebben dan zelfs vaak de neiging om te stoppen. Dat krijgen we dan ook te horen van ouders. Maar ik zie het als een stukje werken aan het welbevinden op de lange termijn in plaats van op de korte.”
“We konden dat theoretisch eigenlijk niet, maar we doen het wel”
Het Facet werkt met een open leerstrategie. “Dat is voor begaafde leerlingen in een reguliere klas vaak ook aan de orde, maar deze extra verrijking vraagt dan teveel van een leraar”, aldus schoolleider Dieneke Berends van De Belhamel. “Daarvoor kan de plusklas een uitkomst zijn. We plaatsen een paar van onze leerlingen daar voor een paar uur per week.”
Een belangrijk leerproces is de leerlingen confronteren met de eigen fouten. Op sociaal vlak, maar ook in het schoolwerk. “Ik laat ze op hun eigen werk reflecteren”, zegt Dierx. “En het is goed als ik merk dat ze vragen gaan stellen over hun fouten. Vragen stellen is geen falen.” Enkele andere leerdoelen zijn afstemmen op de ander, accepteren dat anderen op een andere manier kunnen denken en creatief denken.
Concreet wordt op drie pijlers ‘leren leren’, ‘leren denken’ en ‘leren voor het leven’ gefocust. Deze thema’s staan centraal bij vijf geformuleerde kerndoelen, die vorm krijgen aan de hand van de taxonomie van Bloom:
- Vergroten van het zelfsturend leren en versterken van executieve functies, met een focus op verantwoordelijkheid, vertrouwen en autonomie.
- Zelf actief sturing geven aan hun ontwikkeling, middels persoonlijke leerdoelen.
- De focus ligt op het denkproces.
- Ontwikkelen van hogere orde denkvaardigheden.
- Ontwikkelen of versterken van een ‘groei-mindset’.
Oudertevredenheid
Bij het failliet gaan van Kikidio ontstond er veel onzekerheid bij de ouders. Nu lijken de meeste ouders zich goed te kunnen vinden in de nieuwe aanpak. “Ouders waarderen het dat hun kind nu in breder sociaal verband les krijgen”, ondervindt Antens. “Er was aan het begin kritiek van ouders op die werkwijze. En dat is begrijpelijk. Na een paar maanden merken ze het verschil.” Er is gekozen om twee voormalig Kikidioleerkrachten aan te nemen als zzp’er. “Dat werkt prettig. De leerlingen hebben dan vertrouwde gezichten en het onderwijs kan via hen worden voorzien van een goede overdracht.”
Het Facet: de naam
Het woord ‘facet’ komt voor in de kristallografie, het vakgebied dat zich bezighoudt met kristallen en hun structuren. Wanneer een kristal geslepen wordt, komt de onderliggende structuur naar voren en kunnen de geslepen vlakken het licht op verschillende manieren reflecteren en kunnen ze schitteren. Zo wil Het Facet ook leerlingen laten schitteren, volgens de beschrijving. Dat er meer facetten zijn, betekent dat er vanuit verschillende perspectieven gekeken kan worden, net zoals ons onderwijs dat doet.
Dit artikel verscheen in Passend Onderwijs Magazine in november 2017.