Vechter voor vaderland wordt na amper tien jaar landverrader
De paradox van de N.S.B. Halfrijm. In beginsel opkomen voor Nederland en eindigen als ‘s-lands zwartste organisatie uit de oorlog. In de jaren ’30 kwam de Nationaal Socialistische Beweging (N.S.B.) op voor Nederland. Nederlandse normen en waarden en Nederlandse belangen stonden centraal. Dat was geen ongewone ontwikkeling in de tijd van fascistisch Italië en een paar jaar later Nationaal-Socialistisch Duitsland. Op zich deed de N.S.B., misschien mede door gebrek aan macht, weinig verkeerd in het begin. Toch liep het zoals iedere lezer wel weet, slecht af met de politieke beweging. N.S.B.’er is volgens menigeen nog altijd het ergste scheldwoord waar een Nederlander voor uitgemaakt kan worden.
Ik zit in de trein. Op de terugweg van een interview met een vrouw die zich ooit inschreef bij de N.S.B. Tot drie keer toe kreeg ik het verzoek of ik haar in de uitwerking van het interview toch echt een andere naam wilde geven. Het feit dat deze vrouw, en eigenlijk vooral haar dochter, zo ontzettend bang is dat mensen er nu nog achter gaan komen dat ze vroeger bij de N.S.B. zat vind ik indrukwekkend. Dat het niet iets is waar je het graag over hebt, dat je er spijt van hebt en dat het geen positief beeld over iemand geeft snap ik allemaal. Maar het feit dat ik het stelling moest volhouden en dat er dan nog steeds wantrouwen is of ik me er wel echt aan ga houden doet me wat. We zijn immers ruim 65 jaar verder.
Waarom deze vrouw lid werd? Het land verkeerde in diepe crisis en het was belangrijk dat we terug gingen naar de Nederlandse standaarden die twintig jaar eerder nog zegevierden, dat was haar visie (zegt ze). Dat was haar motief om lid te worden en op de partij te gaan stemmen. Van sympathie voor allerlei Hitlerpraktijken was toen nog niet echt sprake. Amper tien jaar later werd ze hardhandig opgepakt en geïnterneerd in een vreselijk kamp op een Utrechts fort.
Dit gebeurde met veel mensen die lid waren of daar na de oorlog van werden verdacht. Terecht. Zullen veel Nederlanders, niet bepaald onterecht denken. Ook ik hoor bij die mensen. Landverraders zullen moeten boeten. Voor wat er met de samenleving gebeurd is, maar ook om de vrijheid te bezegelen. Dat boeten gebeurde, de verhalen die ik vandaag hoorde over de toestanden in die kampen waren erbarmelijk. Die kamptoestanden zijn een groot taboe. Wat er gebeurde is lang geheim gehouden door de mensen die op het kamp werkten. En ja, de geïnterneerden wilden het onderwerp niet aansnijden vanwege het pijnlijke element waaruit zou blijken waar ze stonden in de oorlog.
De straffen waren enorm. De burgerij moest van ze afblijven. Oorlogsmisdadigers waren formeel niet vogelvrij, maar de pijn die de geïnterneerden op straat bespaard bleef, kregen ze in het kamp dubbel. Natuurlijk zal ik de laatste zijn die de oorlog vanuit de N.S.B. goed zal praten, veel mensen die daar zaten hadden ook een niet te genezen bochel van zonden op hun rug dat ze er terecht zaten. Maar er is een groep mensen die zich aansloot bij de beweging om te overleven of, voor de oorlog, om het Nederlanderschap te onderstrepen.
Neem die laatste groep. Eerst zet zo iemand zich in voor Nederland, om een kleine tien jaar later zonder iets in zijn of haar leven te veranderen als landverrader weggehoond te worden. Er is een aantal onschuldige mensen vernederd in Nederlandse concentratiekampen (kenden we dat niet ergens van?). Een ijskoude paradox. Daar werd, begrijpelijk, niet naar gekeken en enkelen hebben door dat lot wel de doodstraf gevonden voor een objectief beschouwd niet per sé verkeerde keuze. Terwijl anderen, mensen die veel grovere fouten maakten er soms met een schikking vanaf kwamen. Natuurlijk, men werd niet zomaar opgepakt. Maar onderscheid was er ook weinig. Dat verschil werd me vandaag, zonder iets te willen fout- of goedpraten, pijnlijk duidelijk.
Meer over dit onderwerp is hier te vinden.