In de dagen en weken na 16 maart heeft het onderwijs laten zien hoe wendbaar het is. In plaats van overwegend traditioneel les in een klaslokaal, kregen tienduizenden leerlingen van de ene op de andere dag les op afstand. Plotseling belandde het onderwijs in een enorme (digitale) revolutie. “Het is alsof we in één weekeind van 2020 in 2030 zijn beland”, analyseerde Christien Bok, onderwijsvernieuwer bij ICT-organisatie Surf de inhaalslag van onderwijs op afstand. Allerlei initiatieven kwamen op, zowel onderwijsinhoudelijk als in het beschikbaar stellen van ICT-middelen. Medio mei mogen de leerlingen mondjesmaat weer naar school, maar wat leren we van de weken ervoor? En wat blijft er over uit die tijd?

 

Het is de vraag hoe de leerlingen terugkeren in het normale schoolstramien. Vooral voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte kunnen er achterstanden ontstaan zijn. Het is ook mogelijk dat deze leerlingen juist houvast hebben aan de middelen die zij hebben leren gebruiken tijdens de coronacrisis. Overigens stelde het ministerie een budget van 244 miljoen euro beschikbaar dat het basis- en voortgezet onderwijs kan gebruiken voor het terugdringen van onderwijsachterstanden.

Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) ondernam actie op de vraag hoe leerlingen goed op afstand bediend kunnen worden. Zij ontwikkelde hiervoor een platform. De onderwerpen prioriteiten, kwaliteit, ICT en thuiswerkopdrachten kregen de aandacht.

“Vanaf dag één van de crisis ontstond bij een collega en bij mij de wens om kwalitatief goed materiaal beschikbaar te stellen voor leerlingen, dat aansluit bij doelen binnen vakken als rekenen en taal. Daar hebben we later nog wereldoriëntatie aan toegevoegd. Ons idee was dat dit materiaal hierna ook nog jaren gebruikt zou kunnen worden voor thuisonderwijs”, vertelt Matthijs Driebergen van de SLO. Samen met SchoolTV en KidsWeek werd allerlei (gratis) lesmateriaal voor thuis ontwikkeld en beschikbaar gesteld. Driebergen: “Dit materiaal is bedacht vanuit doelen en leerlijnen, maar het is wel materiaal dat leerlingen min of meer zelfstandig kunnen gebruiken. We willen de stof echt breed benaderen, met daarbij ook uitdrukkelijk aandacht voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften. Leraren kunnen het inzetten om toch aan taal- en rekendoelen te werken en daarnaast iets anders aan te kunnen bieden als wereldoriëntatie vanuit de actualiteit. Ons aanbod gaat niet zozeer in op het organiseren van een losse les of een los doeltje. Het gaat ons erom dat je de dingen die je doet ook goed beredeneerd doet en dat ze het liefst ook passen binnen meerdere leergebieden of vakken. Zo hebben we een verbinding gemaakt tussen rekenen en wereldoriëntatie of taal en kunstzinnige oriëntatie bijvoorbeeld. Dat zorgt er ook voor dat het voor leerlingen aantrekkelijk blijft. Leerlingen hoeven dan niet eindeloos alleen maar tafelsommen te maken of iets dergelijks. En naast technisch lezen hebben we ook gewoon leuke inhoud erbij zitten.”

Dit idee resulteerde in een centrale pagina op de website van de SLO (slo.nl/thuisonderwijs). Vanuit allerlei gebieden binnen de stichting werden materialen toegevoegd. “Bijvoorbeeld passend onderwijs, so en vso droegen materialen aan”, blikt Driebergen terug. Dit zorgde voor een enorme groei, vertelt hij. “Er staat nu veel meer op dan alleen materiaal over de genoemde vakgebieden. Er is bijvoorbeeld informatie over digitale ontwikkeling, maar er zijn ook tips voor het begeleiden van leerlingen op afstand. En zo bouwen we elke week verder. We brainstormen met onze partners over de thema’s die we willen gebruiken en welke lessen daarbij aangeboden kan worden. Zo groeit het aanbod.”

Behalve het sec aanvullen van aanbod wordt er ook gekeken naar prioritering. Stel dat er langere tijd les op afstand gegeven moet worden, waar liggen dan de prioriteiten in groep 1, groep 2, etc.? “Daarover zijn we met de PO-Raad en het ministerie in gesprek”, vertelt Driebergen. “Aan de statistieken van onze pagina zien we dat er behoorlijk veel gebruik wordt gemaakt van tips en aanwijzingen. Er blijkt veel animo te zijn voor aanbod dat we hebben opgesteld voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften en voor het speciaal onderwijs.”

 

Wat houden we over aan deze ervaringen?

Vanwege de privacy hebben we wekenlang in een beveiligde omgeving gewerkt. We hebben kunnen leren dat dit mogelijkheden schept die we kunnen inzetten in ons dagelijks onderwijs. We hebben kunnen leren dat ondanks strenge eisen op het gebied van privacy en beveiliging, er van alles mogelijk is om toch onderwijs op afstand te kunnen bieden. Dit kan hulp bieden aan bijvoorbeeld zieke leerlingen of leerlingen die op een of andere manier niet mobiel zijn, dit is voor ouders interessant en het zou in bepaalde gevallen thuiszitters binnenboord kunnen halen, omdat zij op afstand kunnen instromen. Het veranderen in denken over onderwijs op afstand is blijvend, we hebben het nu immers gedaan. We hebben nu de urgentie gevoeld en raken er wat meer bedreven in. Zo schrijft Bok in De Volkskrant (3 april 2020): “Onbekend maakt onbemind. Waar veel docenten eerder niet dachten dat allerlei techniek (op afstand) hun onderwijs zou verbeteren, hebben ze nu kunnen ervaren wat er mogelijk is. Het is zeker niet de bedoeling dat volledig online onderwijs straks de norm wordt. Idealiter maken we met z’n allen een afgewogen keuze welke onderwijsonderdelen zich goed lenen voor online en in welke vorm. Ik kan me niet voorstellen dat dit géén katalysator zal zijn om de mogelijkheden van digitalisering hierna op grotere schaal een plaats te geven in het onderwijs.”

Hoewel veel leraren aangeven hun leerlingen al snel te missen als zij op afstand deelnemen, zal een deel van de opgedane ervaring een plaats krijgen in het onderwijs vanaf nu.

 

Ook Driebergen voorziet niet dat we het licht van het digitale onderwijs of het onderwijs op afstand nu zo hebben gezien, dat we niet meer terug willen. “Je ziet dat een groot deel van het onderwijs niet draait om de lesstof, maar om de relatie tussen leraar en leerling en leerlingen onderling bijvoorbeeld.” Maar van de onderdelen die nu worden opgezet zal een deel ook blijvend zijn. “We gaan door met bijvoorbeeld het prioriteren van lesmateriaal en lesstof voor de verschillende groepen. Alleen al omdat scholen de komende periode tijd tekortkomen om alles te behandelen. Zij zullen keuzes moeten maken. Onze pagina kan leraren daarin faciliteren.” Op de langere termijn is er nog een verandering. Driebergen: “Leraren en leerlingen hebben noodgedwongen kennisgemaakt met leren via allerlei devices, maar ook met een enorme diversiteit aan bronnen, zoals Klokhuis, YouTube, SchoolTV en verzin het maar. De ervaringendie zij opdoen, zullen ook na deze crisis gebruikt gaan worden op school en thuis. Met bijvoorbeeld korte instructiefilmpjes kunnen ouders hun kinderen thuis ook helpen met de lesstof. Er is de afgelopen weken in elk geval een enorme creativiteit losgekomen, van groep 1 tot in groep 8.”

 

VOORBEELDEN

Er zijn tal van goede voorbeelden van digitaal onderwijs ontwikkeld, dit jaar en ook al eerder. Enkele bronnen voor onderwijs op afstand aan leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften lichten we eruit.

 

Samen passend onderwijs realiseren

Het samenwerkingsverband in Oss en omstreken doet zijn best om passend onderwijs te realiseren op een gezamenlijke manier. In dat kader lanceerden zij de website www.passendonderwijsthuis.nl, een platform met tips en tools om leerlingen die ondersteuning nodig hebben op afstand van goed onderwijs te voorzien.

“Om scholen te ondersteunen zijn we dit eigen platform begonnen. De leerlingen met ondersteuningsbehoeften zitten, net als iedereen, thuis. Iedereen is aan het zoeken wat we daarmee moeten. Om een antwoord te bieden hebben we verbinding gezocht met het LPO, de PO-Raad, het NJi, de sectorrraad VO, het ministerie, etc. Men is dit bericht gaan delen. Hierdoor komen er specialisten uit het gehele land op onze website, die vragen stellen. Het gaat niet meer alleen om onze eigen regio of onze eigen leerlingen, maar om passend onderwijs voor alle leerlingen”, stelt directeur van het samenwerkingsverband Joris Elbers.

 

Lesopafstand.nl

Op lesopafstand.nl is betrouwbare informatie te vinden over het inzetten van ICT ter ondersteuning van onderwijs op afstand. Ook vind je een overzicht van toepassingen, leermiddelen en leveranciers. Deze link is nuttig voor leerlingen met een speciale ondersteuningsbehoefte.

po.lesopafstand.nl en ouders.lesopafstand.nl

 

Steffie

Uitleghulp Steffie legt moeilijke informatie op een eenvoudige manier uit. De website is speciaal bedoeld voor mensen met een verstandelijke beperking en laaggeletterden.

www.steffie.nl

 

 

EMB en thuisonderwijs

Op deze Wikiwijs zijn tips en ideeën van leerkrachten, ouders en leerlingen te vinden ter inspiratie voor leerlingen met een ernstige meervoudige beperking.

maken.wikiwijs.nl/160264/EMB_en_thuisonderwijs

 

Zintuigenverhalen van Kentalis

Een vorm van voorlezen waarbij foto’s, pictogrammen en gebaren worden gebruikt. Maar het belangrijkst is dat de zintuigen geprikkeld worden. Er is iets te zien, te ruiken, te proeven, te voelen.

www.kentalis.nl/wetenschappelijk-onderzoek/communicatie-stimuleren-zintuigenverhalen

 

Taakaanpak

Hoe weet ik of ik goed gewerkt heb aan een taak? SamenWijzer heeft in pictogrammenaangegeven hoe je je eigen taak kan controleren. balansdigitaal.nl/wp-content/uploads/2020/03/Taakaanpak-Samen-Wijzer-Duin-en- Bollenstreek.pdf

 

Thuis zonder vakantie: 7 tips voor leerlingen met autisme

‘Geef me de vijf’ heeft een aanpak voor kinderen met autisme ontwikkeld en deze uitgebreid met een aantal thuistips.

balansdigitaal.nl/wp-content/uploads/2020/03/Geef-me-de-vijf-en-thuistips.pdf