Boekrecensie ‘De Multatuli’s van Amerika’ geschreven voor het VPRO programma O.V.T..
Onlangs verscheen het boek ‘De Multatuli’s van Amerika’ van Graa Boomsma. Het boek kijkt naar de kritiek die Amerikaanse auteurs door de jaren heen geleverd hebben op het dagelijks leven en met name de politiek en de democratie.
Amerika is voor ons het belangrijkste land. Of we het nou willen of niet, we kunnen niet om de grootmacht heen in Nederland. Breekt er aan de andere kant van de Atlantische oceaan een schuldencrisis uit, dan voelen wij die ook. Komt er daar een nieuwe cultuurtrend, dan zal het niet lang duren voordat die zich verspreid over de rest van de westerse wereld. Alles wat daar gebeurt, heeft hier een gevolg.
Amerika mag het machtigste land ter wereld heten, maar van een andere kant bekeken is het land bijna bankrupt. Amerikanen noemen hun land wel eens Gods Given Country. Een land waar alles kan, waar iedereen vrij is en waar de democratie zegeviert. Maar die “ideale” samenleving heeft ook keerzijden, de democratie schuurt aan verschillende kanten en het is de literatuur die mensen hiervan bewust kan maken.
‘De Multatuli’s van Amerika’ gaat in op deze bewustmakende literatuur door de jaren heen. Veertien vooraanstaande Amerikaanse schrijvers worden, ieder in een apart hoofdstuk, behandeld. Van Thoreau, die zich midden negentiende eeuw afvraagt of de democratie een geslaagd experiment is, tot Dave Eggers, die zich in de eenentwintigste eeuw tegen het vrijblijvend vertellen keert.
Na een pittige inleiding worden problemen in de Amerikaanse binnenlandse –en soms ook buitenlandse- politiek blootgelegd. In iedere tijd had de democratie met eigen problemen te maken. “Als democratie een geslaagd experiment is, waarom schaft zij dan niet de slavenhandel en de mondiale expansiedrift af?” vraagt Thoreau zich bijvoorbeeld af.
Maar ook vandaag de dag leven er nog Multatuli’s aan de overkant van de oceaan. Boomsma komt uit bij schrijvers als Philip Roth en Dave Eggers, die het over onderwerpen uit de eenentwintigste eeuw hebben die ongetwijfeld veel bekender in de oren klinken. Oorlogstaferelen in Soedan en het belang van spirituele waakzaamheid, de complexe ‘ik’ en het ‘jezelf zijn’, passeren de revue.
De behandelde schrijvers doen hun werk ieder in hun eigen tijdgeest. Elk van de behandelde schrijvers geeft zijn eigen kritiek op de samenleving waarin hij leeft. Elke schrijver maakt zich boos over maatschappelijke ontwikkelingen of wanprestaties van de democratie. Deze ‘multatulianen’ leggen de werkelijke problemen bloot. Ze vertellen zin en onzin van een land dat democratisch wil zijn, met een samenleving waar alles in principe mogelijk is.
Het boek bevat een verbazingwekkende hoeveelheid kennis en feiten over de Amerikaanse literatuur. Graa Boomsma moet zich er doorheen gewerkt hebben, al was hij met een luizenkam een kapsel luisvrij aan het maken. Dat heeft ongetwijfeld met zijn werk voor De Groene Amsterdammer te maken, waar hij ook al inging op Amerikaanse literatuur.
Het is een boek voor de liefhebber. Graa Boomsma is erudiet en gaat vaak zo enthousiast op de schrijvers en hun werk in, dat hij zijn lezer nogal eens verdwaald achterlaat wanneer deze zich minder bekend voelt met de Amerikaanse schrijvers. Dat is jammer. Verder maakt het boek een goed punt en draagt het een duidelijk uitgangspunt. Bovendien laat het boek ons perfect zien dat literatuur niet waardevrij is en los staat van de politieke werkelijkheid.
Titel: ‘Multatuli’s van Amerika’
Auteur: Graa Boomsma
Uitgever: Nieuw Amsterdam
Isbn: 9789046814024
Pagina’s: 256
Prijs: 19,95 euro